Giovanni Lami ve Lami Teoremi
Giovanni Lami Kimdir?
İtalyan bilgini ve yazarı (1697-1770). Pisoda hukuk doktorası yapmış, felsefe ve Yunanca çalışmıştır. Fizikte kesişen üç kuvvetin denge hâlini formüllendiren, kendi ismiyle anılan bir teoremi vardır. Genovada, Pyollavicini Kütüphânesinin müdürlüğünü yapmış, Viyana ve Pariste bulunmuştur. 1733'te Studioda kilise târihi profesörü ve Dükanın ilâhiyât müşâviri oldu. Çok geniş kültürü ve Katolik mezhebine bağlılığı ile meşhurdur. Latince ve İtalyanca pek çok eser vermiştir.[1]
Lami Teoremi
Lami Teoremi, kuvvetlerin dengede olması hâlini formüle eden [2] ve bir cisme uygulanan aynı düzlemdeki üç kuvvetin cismi denge halinde tutması durumunda, kuvvetlerden her hangi ikisinin bileşkesi üçüncü kuvvetle aynı büyüklükte ve zıt yönlüdür açıklamasını doğrulayan kuvvetlerin büyüklükleri ile açılar arasındaki bağıntıdır.[3]
Bir cisme, üç farklı doğrultu ve yönde kuvvet tatbik edildiğinde, bu cisim dengede ise, yâni hareket etmiyorsa, kuvvetlerle, aralarındaki açıların sinüsleri orantılıdır. Yazılan bu eşitlik, Lami teoreminin kendisidir. Lami teoremi, gerçekte, geometrideki Sinüs teoreminin bir başka türlü yazılmış şeklidir. Şöyle ki:
F1, F2, F3: Kuvvetler
A, B, C: Açılar
Cisme uygulanan kuvvet sayısı 3'ten az veya çok ise, cisim dengede olsa dahi bu teorem geçerli değildir.[2]
Lami teoremi bir noktaya etki eden üç kuvvetin bileşkesi sıfır ise kullanılır. Üç kuvvetin büyüklüklerinin karşılarındaki açının sinüsüne oranları eşittir.
Yukarıdaki şekilde F1, F2, ve F3 kuvvetlerinin bileşkesi sıfır ise şeklin altındaki formül geçerlidir.[4]
Örnek
F1=100 N, F2=?, F3=?
A = 90o, B=120o, c=150o
Sin 120 = 0,86
Sin 150 = 0,5
Sin 90 = 1
100 / 1 = F2 / 0,86 = F3 / 0,5
F2 = 86 N
F3 = 50 N bulunur.
Kaynaklar
[1] Yeni Rehber Ansiklopedisi, "Giovanni Lami" maddesi, c.13, s.8.
[2] Yeni Rehber Ansiklopedisi, "Lami Teoremi" maddesi, c.13, s.8.
[3] www.fizikciyiz.com/fizik-sozlugu/176/lami-teoremi
[4] www.2de1.com/fizik/88809-lise.2.fizik.moment.lami.teoremi.vektorler.html
